🇺🇸 Charakterystyka Państwa USA

Stany Zjednoczone Ameryki są państwem związkowym w Ameryce Pn., nad O. Spokojnym, O. Atlantyckim, Zat. Meksykańską oraz morzami: Beringa (O. Spokojny), Beauforta i Czukockim (M. Arktyczne). Zajmuje środkową i północno – zachodnią część kontynentu. W części środkowej jest położonych 48 stanów (zwanych kontynentalnymi), a na północnym – zachodzie stan Alaska (oddzielony od pozostałych stanów terytorium Kanady).

Na archipelagu Hawajów na O. Spokojnym znajduje się stan Hawaje.. Powierzchnia lądowa 9,2 mln km2 (z wodami wewnętrznymi – 9,4 mln km2, terytorialnymi – 9,8 mln km2). Państwo składa się z 50 autonomicznych stanów i stołecznego Dystryktu Kolumbii.

Stany Zjednoczone graniczą z Kanadą i Meksykiem; granica z Kanadą biegnie wzdłuż 49oN, a następnie poprzez Wielkie Jeziora i rzeką Św. Wawrzyńca, stanu Alaska wzdłuż 1 40oW; granicę z Meksykiem stanowi na znacznej długości rzeka Rio Granda; od Federacji Rosyjskiej S.Z. oddziela Cieśnina Beringa (szer. 35?86 km). Łączna długość granic lądowych wynosi ponad 12 tys. km, morska ok. 20 tys. km. Pod administracją S.Z. znajdują się wyspy: Wyspy Dziewicze S.Z. na M. Karaibskim, Guam, Mariany Pn., Midway, Samoa Amerykańskie i Wake na 0. Spokojnym. Państwami stowarzyszonymi ze Stanami Zjednoczonymi są: Portoryko, Federacja Mikronezji, Wyspy Marshalla.USA są trzecim pod względem liczby ludności, po Chinach i Indiach krajem świata. Zamieszkują go Amerykanie urodzeni w USA, głównie potomkowie imigrantów z różnych krajów świata. Amerykanie urodzeni poza granicami S.Z. stanowią 1,3% ludności, a współcześni migranci 7,9% ogółu mieszkańców.

Imigranci w początkowym okresie kolonizacji pocho­dzili głównie z W Brytanii, Holandii oraz Hiszpanii, w późniejszym z Niemiec i krajów skandynawskich i końcu XIX w. również z południowej i wschodniej Eu­ropy (w tym z ziem polskich). Największe na­silenie imigracji wystąpiło w drugiej połowie XIX w. i początku XX w, kiedy do Stanów Zjednoczonych przybywało od kilkuset tys. do 1 mln osób rocznie. Wprowadzone 1921 ustawy imigracyjne ogra­niczyły napływ cudzoziemców do ok 150 tys. osób roczni. Szacuje się, że nielegalnie przekracza granicę S Z. do 1 mln osób rocznie, najwięcej z Meksyku. Imigracja wpłynęła na bardzo szybki wzrost liczby ludności; w okresie od 1790 (pierwszy spis powszechny) do 2008 liczba ludności wzrosła prawie 73 razy, z 3,9 mln do 288 mln.

Konsekwencją imigracji jest również duże zróżnicowanie rasowe i etniczne społe­czeństwa amerykańskiego. Ludność biała (pochodzenia europejskiego) stanowi ok. 83,5% ogółu mieszkańców, czarna (potomkowie niewolników oraz późniejsi imigranci z Antyli, gł. z Haiti) – 12,4% (ponad 30 mln), latynoamerykańska (róż­nych ras) – 9,5%, pochodzenia azjatyckiego, w tym mieszkańcy Hawajów 33% (1992). Liczbę ludności autochtonicznej Indian oraz Eskimosów i Aleutów zamieszkujących Alaskę ocenia się na ok. 2,2 mln

Strukturę wiekową ludności Stanów Zjednoczonych do ok. pół. XX w. cechowała przewaga roczników mło­dych, występowała również większa liczba mężczyzn niż kobiet; 1910 na 100 kobiet przypadało 106 mężczyzn, w latach 40. -101 mężczyzn. Malejący przyrost naturalny (w latach 60 ok. 10%o rocznie 80. ok. 7%o, 1993 6,8%o), wydłużający się czas życia (mężczyźni 72 lata, kobiety 79 lat) wpływają na proces starzenia się spo­łeczeństwa. W 1993 poniżej 14 lat mało 22% ludności, od 15 do 64 lat 65,3%, ponad 64 lata 12,7%. Zmieniła się stru­ktura płci: na 100 mężczyzn przypada 105 kobiet. Struktura wiekowa i płci są zróżnico­wane etnicznie i regionalnie. Stany Zjednoczone są krajem o małej średniej gęstości zaludnie­nia 27 mieszk. na km2 (1993).

Rozmiesz­czenie ludności jest bardzo nierównomierne. Na wschód od Missisipi, na obszarze stanowiącym ok. 26% powierzchni kraju, mieszka ok. 60% lud­ności. Najgęściej są zaludnione wybrzeża pn.­-wsch., a zwłaszcza stany: Neta Jersey (391 mieszk. na km2), Rhode lsland (319 mieszk. na km2) Massachusetts, Nowy Jork oraz Con­necticut i Maryland, ponadto rejon Wielkich Jezior, dolina Missisipi wybrzeże Kalifornii, Floryda, pd-wsch. Teksas oraz Hataaje (gł. wyspa Oahu). Najrzadziej zaludnione obszary to: Alaska (0,4 mieszk. na km2), stany po­łożone w Kordylierach: Montana (2 mieszk. na km2), Wyoming (ok. 2 mieszk. na km2) i Nevada, a także pn. stany prerii: Dakota Pn. i Pd.. Na gęstość zaludnienia po­szczególnych stanów mają wpływ migracje wewnętrzne.

Stany Zjednoczone są krajem o wysokim stopniu urbanizacji. Do lat 20-tych utrzymywała się przewaga ludności wiejskiej. Industrializacja oraz mechanizacja rol­nictwa spowodowała masową migrację ze wsi do miast i bardzo szybki wzrost ludności miejskiej: 64% 1950, 73,6% 1970, 75,2% 1992. Najwyższy stopień urbanizacji mają: Dystrykt Kolumbii (100% ludności miejskiej), Kalifornia (93%), Rhode lslanid, Nowy Jork i Connecticut. Znacznie niższy od średniej krajo­wej ? Stany rolnicze prerii (Dakota Pn. i Pd., Nebraska) i stany pd. (Alabama, Missisipi), gdzie w miastach mieszka 50/60% ogółu lud­ności. Ponad 75% ludności miejskiej skupia się w wielkich aglomeracjach, zwanych. regionami metropolitalnymi. W 1993 w USA było 40 regionów metropolitalnych o liczbie ludności powyżej 1 mln i tylko 9 miast milionowych (granice administracyjne miast od lat nie ulegają zmia­nie): Nowy Jork (7,3 mln mieszk.), Los An­geles (3,5 mln) Chicago (2,8 mln), Houston (1,7 mln), Filadelfia (1,6 mln) oraz San Die­go, Detroit, Dallas i Phoenix (po ok. 1 mln).

Największym zespołem miejskim jest Nowy Jork (ok. 8,6 mln rnieszk.), wraz z przyległy­mi zespołami miejskimi tworzy region metropolitalny: Nowy Jork/Northern Neta Jersey Long Island, w którym mieszka ponad 19 mln osób. Postępujący od lat 50-tych proces dekon­centracji dużych miast (spadek zaludnienia w centrum, a jej wzrost na peryferiach) spowo­dował rozrost terytorialny miast, zwłaszcza strefy peryferyjnej (suburbiów), charakteryzującej się niską, przeważnie jednorodzinną zabudową; wyludniające się centralne dzielnice Nowego Jor­ku, Chicago, Detroit, Filadelfii, Pittsburgha, Wa­szyngtonu i innych pełnią funkcje administracyjne i handlowo­-usługowe, a opuszczone stare dzielnice miesz­kaniowe są zajmowane przez niezamożną lud­ność murzyńską i imigrantów. W wyniku roz­woju przestrzennego miast wykształciły się wielkie regiony metropolitarne, w których stre­fy podmiejskie poszczególnych miast i zespo­łów miejskich łączą się ze sobą. Na wybrzeżu atlantyckim powstał zurbanizowany pas, zwany.

Megalopolis, ciągnący się na dł. ok. 800 km od Bostonu przez Providence, Nowy Jork, Fi­ladelfię, Baltimore do Waszyngtonu i zamiesz­kany przez ok. 50 mln ludzi. Podobny region tworzy się w Kalifornii (San Francisco/Los Angeles/San Diego) ta rejonie Wielkich Jezior (Chicago/Pitssoungh) na Florydzie (Miami Jacksonyille). W latach 80-tych najszybciej rozwijały się miasta i zespoły miejskie w stanach południowych., a zwłaszcza Phoenix (wzrost liczby ludności o 30%), Dallas/Fort Worth i Atlanta. W atra­kcyjnych pod względem klimatycznym, regionach Flo­rydy, Arizony i Kalifornii powstały miasta zamieszkane prawie wyłącznie przez rencistów i emerytów.

Struktura zatrudnienia ludności USA jest typo­wa dla krajów wysoko rozwiniętych; powoli zwiększa się liczba ludności zawodowo czyn­nej zatrudnionej ta usługach głównie w handlu, finansach, ubezpieczeniach i administracji (1980 66,2%, 1993 72,9%), maleje w przemyśle i budownictwie (1980 30,9%, 1993 24,4%) oraz w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (odpowiednio 29% i 2,7%). Recesja gospodarcza spowodowała wzrost poziomu bezrobocia z 5,2% zawodowo czyn­nych (1989) do 6,7% (8,7 mln osób, 1993). Poziom życia społeczeństwa jest zróżnicowany regionalnie i etnicznie. Średni roczny dochód osobisty wynosi 18 2 tys. dol., najwyższy w Connecticut (ok. 24 tys.), Neta Jersey (ok. 23 tys.), Dystrykcie Kolumbii, Massachussetts i na Alasce najniższy ta Missisipi (11 tys.), Utah, Wirginii Zach. Arkansas i Luizjanie; 1992 dochody poniżej granicy ubó­stwa (ok. 3,5 tys. dol. rocznie na członka rodziny) miało ponad 14% ludności, ta tym najwięcej Murzynów i Latynosów.